گفت و گو با اصغر مسعودی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس/ مشکل نمایش فیلم «رستاخیز» قابل حل است
رستاخیز، همچنان در برزخ/ یادداشتی از سید رضا اورنگ
30 شهریور 1398
واکنش مطهری به توقیف ۷ ساله “رستاخیز” و پخش غیرمجاز آن در فضای مجازی
1 مهر 1398
با وجود گذشت چند روز از انتشار فیلم «رستاخیز» در فضای مجازی، دامنه خبرسازی این اتفاق کماکان ادامه دارد. در روزهای گذشته شخصیت‌های حقیقی و حقوقی مختلفی درباره این موضوع اظهارنظر کردند. از گفت‌وگوها و یادداشت‌هایی که در رسانه‌ها منتشر شد تا بیانیه‌ای که روز شنبه احمدرضا درویش در مقام کارگردان اثر صادر کرد. درویش که چند سال برای رفع اختلاف‌های شرعی بر سر نمایش چهره بازیگر نقش حضرت ابوالفضل فیلمش، منتظر مانده بود، دانلود نسخه غیرقانونی «رستاخیز» را نه تنها جرم که حتی «حرام» دانست.
پایگاه خبری تئاتر: فیلم سینمایی «رستاخیز» که نمایش آن چند سال با موانعی روبه‌رو بود، چند روز پیش در نسخه‌ای با دوبله عربی در اینترنت در دسترس عموم قرار گرفت. می‌خواهیم روایت شما را از مشکلی که برای نمایش این فیلم پیش آمد، بدانیم.
پیش از هر چیز خوب است، اشاره کنم به اینکه فیلم رستاخیز محصول سال ۱۳۹۱ است و در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر و یکی دو جشنواره دیگر جوایز متعددی را از آن خود کرد. از این اشاره میخواهم به اینجا برسم که این فیلم مجوز رسمی نهاد متولی فرهنگ یعنی ارشاد را گرفته و از بزرگ‌ترین جشنواره و مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور در رشته‌های مختلفی جایزه گرفته. چیزی که به نظرم در این قضیه باید مورد توجه باشد، نظارت جامع و کاملی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید روی همه ابعاد مربوط به ساخت و نمایش یک فیلم داشته باشد. به طوری که حق تولیدکننده و کارگردان ضایع نشود.
به هر حال ارشاد متولی صدور مجوز برای یک فیلم است و این مجوز برای «رستاخیز» صادر شده است.
یک وقت در مورد مجوز به عنوان صدور پروانه ساخت حرف می‌زنیم، یک وقت هم در مورد مجوز به عنوان پروانه نمایش. به نظرم اگر نظارت‌ها در این زمینه‌ها متکی به قانون و مستمر باشد، مشکلاتی نظیر آنچه برای فیلم «رستاخیز» پیش آمد باید حل شود. ظاهرا بعد از اینکه فیلم «رستاخیز» آماده اکران شد، اصلاحاتی هم به آن خورد و در نهایت کارگردان گلایه کرد از اینکه حقش ضایع شده است. به نظر من مسوولان و فیلمنامه‌نویس می‌توانستند کاری کنند که هم نقطه نظر مراجع تامین شود و هم فیلم نمایش داده شود.
چه کاری؟
مثلا از هاله نور استفاده کنند که برای معصومین استفاده می‌کنند.
اختلاف نظر اساسی بر سر همین نکته است. عوامل فیلم با استناد به قانون اساسی و موازین شرعی، استدلال می‌کنند که نمایش آن مشکلی ندارد و به همین دلیل زیر بار هاله نور نمی‌روند. می‌گویند از نظر فقهی و شرعی مشکلی ندارد.
درست می‌گویند. از نظر شرعی فقط معصومین هستند که سیمای‌شان نباید نشان داده شود. یعنی فینفسه نشان دادن چهره آن حضرت مشکلی ندارد؛ اما نباید از نظر دور داشت که از طرف دیگر ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که نقطه نظر مراجع هم برای‌مان مهم است. از نظر قانونی، موضوع قانون مطرح می‌شود و از نظر حکومتی هم متر و معیار و ملاک، نظر مقام معظم رهبری است. با این حال جایگاه و حرمت مراجع هم باید در نظام ما حفظ شود. به نظر من می‌شد طوری رفتار کرد که کار به اینجا نرسد و شاهد انتشار غیرقانونی فیلم در فضای مجازی باشیم. انتشاری که حق کارگردان و دیگر عوامل فیلم را ضایع کرده است.
در بحث قانونی با توجه به عدم پیوستن ایران به قانون مالیت فکری، حقوق سازندگان «رستاخیز» در سطح بینالمللی تا چه اندازه قابل پیگیری و احقاق است؟
لایحه مالکیت فکری اخیرا مطرح شده و در کمیسیون حقوقی مجلس به تصویب رسیده است. در کمیسیون فرهنگی هم بحث حقوق مالکیت فکری مطرح شده که امیدواریم هر چه زودتر به صحن برسد. همچنین لایحه مالکیت فکری که دولت پس از سال‌ها به مجلس ارایه کرده به صورت قانونی جدید دربیاید تا از اختلافاتی از این دست که برای «رستاخیز» در سطح بینالمللی به وجود آمد، جلوگیری شود. به هر حال اثری تولید شده و کس دیگری آمده بدون پرداخت حق‌الزحمه به سازندگان، آن را انتشار داده. این عین تضییع حقوق قانونی یک اثر است.
با توجه به اینکه این فیلم چند سال بلاتکلیف بود، آیا رفع اختلاف بر سر آن و نمایشش در ایران نمی‌توانست مانع از انتشار غیرقانونی‌اش، آن هم به زبان عربی در اینترنت شود؟ به نظر شما در چنین مواقعی که چنین اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، چگونه باید عمل کرد و چه چیزی باید مبنای تصمیمگیری و حل اختلاف قرار بگیرد؟
روشن است که اگرچه احترام به نگاه مراجع هم لازم است اما معیار و ملاک در چنین مواردی باید فتوای مقام معظم رهبری باشد. ممکن است در موضوعی نظرات مراجع مختلف باشد. وقتی چنین اختلاف نظری وجود داشته باشد، خود مرجع تقلید هم از نگاه حکومتی از ولی امر مسلمین تبعیت می‌کند.
وقتی این استدلال وجود دارد که از نظر شرعی تنها سیمای معصومین قابل بازنمایی در قالب فیلم نیست به نظر شما استدلال مراجعی که مخالف این امر هستند، چیست؟
به هر حال گاهی مخالفت‌ها به این دلیل است که معتقدند اگر فیلمی به آن صورت اکران شود ممکن است به نفع جامعه نباشد و مشکلاتی به وجود بیاورد.
به عنوان کسی که نسخه اصلی فیلم را دیده است، فکر می‌کنید اگر اکران عمومی شود، مشکلی برای جامعه به وجود می‌آورد؟
من خیلی وقت پیش با حضور خود آقای احمدرضا درویش فیلم را دیدم. با این حال فکر نمی‌کنم مشکلی به وجود بیاورد. ضمن اینکه هنوز می‌گویم، راهکارهایی برای حل این مشکل وجود داشت و دارد. به ویژه اینکه ما داریم در مورد سینما حرف می‌زنیم و در سینما نسبت به تئاتر و نمایش سنتی و آیینی تعزیه، راهکارها بسیار بیشتر و متنوع‌تر است. با این حال اینها دلیل نمی‌شود که نسبت به حقوق صاحب اثر بی‌توجه باشیم و حقوق معنوی آن را فراموش کنیم ضمن اینکه بنیاد سینمای فارابی هم مالک ۶۰ درصد از این اثر است.
یعنی خود دولت هم متضرر شده؟
بله. بنیاد فارابی هم برای این اثر سینمایی هزینه کرده است. این هزینه‌ها نباید هدر برود و این موضوع که از منابع دولتی و عمومی هم برای این فیلم هزینه شده، پیگیری حقوق آن را ضروری‌تر می‌کند.
