گزارش جام‌جم از پشت‌پرده انتشار فیلم رستاخیز احمدرضا درویش در اینترنت
هرچند مسؤولان یوتیوب، فیلم را به دلیل نقض کپی رایت حذف کردند با این حال همین مقدار هم کافی بود تا تعداد زیادی از سایت‌های داخلی و خارجی «رستاخیز» را دانلود و خودشان آن را مستقیما بارگذاری کنند. گردانندگان کانال یوتیوب مزبور، هنوز پاسخی به سوال آن کاربر اهل دقت نداده‌اند.
انتشار قاچاقی فیلم حالا در ایران تبدیل به یک مساله مهم فرهنگی شده. ما (ساناز قنبری و محمدصادق علیزاده) در این گزارش سعی کردیم رد این موضوع را بگیریم تا بفهمیم فیلم از کجا به بیرون درز کرده است.
بعد از کلی پیگیری نفر به نفر این را بگوییم که به احتمال زیاد فیلم از آرشیو «جشنواره فیلم بغداد» به بیرون درز کرده است. به‌جز درز کردن فیلم، بعضی سوالات دیگری هم این وسط مطرح است از جمله این‌که احتمال قصور بعضی مراکز در این موضوع چقدر است.
مساله چیست؟
مساله ساده است. فیلمی که توافقنامه‌های اولیه آن در اواسط دهه ۸۰ بسته شده بود، بعد از یک دهه کش و قوس‌های سیاسی می‌رفت در تابستان ۹۴ در سینماها به اکران برسد که در همان لحظات اول از پرده پایین کشیده شد تا دوباره به تعلیقی اغماگونه برود.
حالا چهار سال از آن روزها می‌گذرد و نسخه عربی فیلمی که احمدرضا درویش یک‌دهه از عمر خود را صرف آن کرده بود نه در سینماهای داخل کشور که به طور قاچاقی در فضای مجازی منتشر شده است. حالا سوال این است که این نسخه از کجا به فضای مجازی درز کرد؟
پای یک کانال ۲ ساله در میان است
جمعه گذشته خبرهای درگوشی از انتشار نسخه عربی «رستاخیز» در فضای مجازی دست به دست می‌چرخید. اولین سوالی که پیش می‌آید این است که این نسخه برای اولین مرتبه کجا منتشر شده است. همین باعث شد که ذره‌بین دست بگیریم و بیفتیم دنبال پاسخ این سوال.
پیگیری‌های نقطه به نقطه، ما را به یک حساب کاربری در یوتیوب رساند. حسابی با یک کانال ویدئویی که تقریبا دو سال پیش ایجاد شده و مجموع ویدئوهایش از دو سال گذشته تاکنون حدود ۳۵ میلیون مرتبه دیده شده است.
مروری بر ویدئوهای بارگذاری شده این کانال نشان می‌دهد که به احتمال زیاد با یک کانال عراقی روبه‌رو هستیم. ویدئوها و کلیپ‌های متعددی از بغداد و خانواده صدام حسین این ظن را به واقعیت نزدیک می‌کند.
فارابی به تیر دروازه می‌زند
نسخه‌ای که در کانال مزبور منتشر شده نسخه عربی فیلم است. کاربران عرب‌زبان زیادی هم پای این پست به ابراز احساسات پرداخته‌اند. همزمانی این انتشار با دهه اول محرم هم بی‌تاثیر نبوده.
لابلای آنها یک کاربر هم سوالی را مطرح کرده که در لید گزارش به آن اشاره کردهایم. او از صاحب این اکانت پرسیده آیا حقوق فیلم هم رعایت شده یا نه؟ صاحب حساب کاربری اما پاسخی به این شبهه نداده و از کنارش گذشته و ترجیح داده پای نظرات دیگران واکنش نشان دهد.
این اقدام اما به اطلاع مسؤولان یوتیوب می‌رسد. اطلاعی که در نهایت به حذف فیلم می‌انجامد.
مخاطبان که بعد از حذف فیلم روی لینک مزبور کلیک می‌کردند با این پیام مواجه شدند: «این ویدئو به دلیل وابسته‌بودن کپی‌رایت آن به تقی علی‍قلی‌زاده در دسترس نیست!» این یعنی یوتیوبی‌ها بعد از اطلاع از این کار آن را از روی سایت خودشان حذف کردهاند.
گویا اکانت مزبور هم به دلیل نقض کپی‌رایت تا مدتی دچار محدودیت می‌شود. حالا اگر به متن شکایت بنیاد سینمایی فارابی دقت کنید متوجه می‌شوید که آنها از یوتیوب شاکی شده‌اند که چرا نسخه قاچاق فیلم را منتشر کرده است در حالی‌که نه تنها یوتیوب این عمل را انجام نداده بلکه به محض اطلاع از این اقدام، آن را از روی سایتش حذف کرده و این حذف را به اطلاع دیگران هم رسانده. این یعنی مسؤولان بنیاد سینمایی فارابی حتی در تنظیم متن شکایت هم با مشاوران حقوقی مشورت نکرده و به اصطلاح به تیر دروازه زده‌اند.
امان از بغداد
تا اینجای قضیه نشان می‌دهد که منشا درز از عراق بوده است. به هر حال اما قبول کنید که نسخه عربی «رستاخیز» همین‌جور از آسمان توی دامن یک حساب کاربری یوتیوبی نیفتاده و لاجرم این اکانت هم باید این نسخه را از جای دیگری به دست آورده باشد.
فعلا در این مرحله پاسخ یقینی برای این سوال وجود ندارد که یک حساب کاربری عراقی، نسخه اصلی «رستاخیز» را از کجا آورده. با این حال اگر کمی به عقب برگردیم و وقایع سال۹۴ را مرور کنیم به سرنخ‌های جالبی می‌رسیم. نسخه عربی «رستاخیز» در سال‌های ۹۴ و ۹۵ در قالب سه رویداد در کشور همسایه شرقی به نمایش در آمده است: جشنواره‌های «نهج»، «غدیر» و «فیلم بغداد».
جدی‌ترین رویداد در میان این سه گزینه «جشنواره فیلم بغداد» است. این را بر مبنای چه استدلالی می‌گوییم؟ یکی از شروط شرکت در جشنواره فیلم بغداد آن است که مالکان فیلم قبول می‌کنند که نسخه‌ای از آثار منتخب جشنواره در آرشیو این جشنواره باقی خواهد ماند. اینجا دقیقا همان گلوگاهی است که ما احتمال می‌دهیم «رستاخیز» از آنجا به بیرون نشت کرده.
راستش را بخواهید ما حتی پی این را گرفتیم که با همکاری دوستان گروه بین‌الملل، تماسی با دبیرخانه این جشنواره بگیریم. مشکل اما آنجاست که پایگاه اینترنتی این جشنواره از دسترس خارج شده است. با این تفاصیل مظنون اصلی، آرشیو جشنواره فیلم بغداد است.
روایت یک:
فارابی مقصر نیست
حبیب ایل بیگی، قائم مقام بنیاد سینمایی فارابی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره فرضیه احتمالی که ممکن است پیش بیاید و پای فارابی را در انتشار نسخه غیرقانونی فیلم در فضای مجازی به میان آورد به جام‌جم می‌گوید: «فارابی از سرمایه گذاران فیلم رستاخیز است و اگر قرار بود این سازمان متولی اکران نسخه غیرقانونی اش باشد جلسه ای پیرو آن شکل نمی گرفت. ما در حال حاضر به دنبال بررسی این نکته هستیم که از کجا این فیلم به بیرون منتشر شده.»
در لحظات پایانی تنظیم این گزارش بودیم که دوستان روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی از اقدام انجام گرفته در این مرکز برای پیگیری انتشار قاچاقی «رستاخیز» خبر دادند. آن‌طور که به ما اطلاع رسیده، جلسه پیگیری حقوقی بارگذاری غیرقانونی نسخه عربی و غیرنهایی فیلم رستاخیز (القربان) روز گذشته در سازمان سینمایی و با حضور مالکان عمده این فیلم در محل دفتر معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان امور سینمایی و سمعی‌بصری برگزار شد.
در این نشست مقرر شده تهیه‌کننده فیلم، نسبت به تداوم پیگیری‌های خود برای جلوگیری از امکان دانلود غیرقانونی نسخه غیرنهایی فیلم (که مورد تایید سازمان سینمایی نیست) و استیفای حقوق قانونی سهامداران، اقدام کند.
همچنین مقرر شده معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی و مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، امروز با حضور در مرجع قضایی مرتبط نسبت به پیگیری موضوع و طرح شکایت در آن مرجع اقدام کنند تا از پخش غیرقانونی فیلم در پلتفرم‌های داخلی نیز جلوگیری به عمل آید.
هماهنگی با وزارت امور خارجه برای پیگیری‌های حقوقی در خارج از کشور، طی روزهای گذشته از دیگر اقدامات بنیاد سینمایی فارابی، به نمایندگی از مالکان فیلم در دست اقدام است.
در بخش‌هایی از شکایت بنیاد فارابی که به امضای علیرضا تابش رسیده،آمده است: متاسفانه در چند روز گذشته و همزمان با تاسوعا و عاشورای حسینی، وبگاه‌های «Youtube»، «Facebook»، «Earthlink» و… اقدام به بارگذاری و نمایش نسخه عربی این فیلم کردهاند که این امر موجبات ورود ضرر مادی و معنوی به این بنیاد در مقام سهامدار عمده و سایر مالکان و همچنین تضییع حقوق بیت‌المال را فراهم کرده است.
خواهشمند است دستور فرمایید اقدام مقتضی و عاجل صورت پذیرد. ضمنا موجب کمال امتنان خواهد بود مطابق ماده ۲۹ قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، نسبت به جلوگیری از نشر و پخش و عرضه اثر مورد شکایت، دستور لازم صادر فرمایید.
روایت دو:
همه چیز را تحویل تهیه‌کننده داده‌ایم
فارغ از کارآگاه‌بازی‌های برون‌مرزی، پیگیری‌های داخلی ما هم فرضیه‌هایی که در عملیات برون مرزی به آن رسیده بودیم را تا حدی تایید کرد. کامران سحرخیز، مدیر استودیوی روشنا اولین فردی بود که سراغش رفتیم. او کنترل امور پست‌پروداکشن «رستاخیز» را به عهده داشته است.
استودیوی تحت مسؤولیت سحرخیز هم تنها استودیویی در ایران بوده که نسخه اصلی فیلم را در اختیار داشته و حتی در چند روز اول اکران عمومی هم توسط این استودیو به نمایش در آمد. سحرخیز درباره سوابق نسخه فارسی «رستاخیز» که در این استودیو در اختیارشان بوده به جام‌جم می‌گوید: «دو سال قبل بود که احساس کردیم اکران عمومی فیلم خیلی طولانی شده است. همین هم باعث شد هر آنچه که از این فیلم در استودیوی ما موجود بود را به تهیه‌کننده تحویل بدهیم. در حال حاضر هیچ نسخه‌ای از این فیلم اعم از اصلی و DCP در اختیار ما نیست.»
او درباره پایبندی استودیوهای سینمایی به قواعد حرفه‌ای هم به جام‌جم می‌گوید: «این را هم بگویم که ما اصلا نسخه قابل انتقال هیچ فیلمی را اینجا نگه نمی داریم. از طرف دیگر هم همه چیز تحت کنترل دقیق خودمان است. به طور کلی هیچ‌استودیویی در هیچ جای دنیا اجازه کپی فیلم ندارد و این کار را انجام نمی‌دهد. این کار خلاف قواعد مسلم حرفه‌ای است.»
به سحرخیز نمی‌گوییم که در پیگیری‌هایمان به این فرضیه رسیده‌ایم که فیلم احتمالا از جشنواره فیلم بغداد لو رفته اما حرف‌هایی که می‌زند تا حدی به فرضیه عملیات برون‌مرزی ما نزدیک است: «این نسخه غیرقانونی که من هم آن را دیده ام به احتمال زیاد از یکی از کپی‌های فیلم از عراق به بیرون منتشر شده. این نسخه عربی است و نسخه عربی فیلم هم در هیچ جای دنیا به جز جهان عرب کاربرد ندارد. »
روایت سه:
نباید توقیف می‌شد!
نصر
الله پژمان فر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس: از همان ابتدا که فیلم «رستاخیز» را دیدم راجع به آن نظر مثبتی داشتم و به عنوان یک کارشناس دینی اعلام می کنم که این فیلم نباید توقیف می‌شد. اصلا موردی برای سانسور هم ندارد.بارها اعتراض خودم را نسبت به توقیف این فیلم اعلام کردم و حتی به دوستان هم گفتم که حاضرم در دفاع از این فیلم مباحثات دینی هم داشته باشم. تا جایی که اطلاع دارم بخشی از هزینه‌های این فیلم توسط سازمان سینمایی جبران شده، اما به اعتقاد من این پرداخت بخشی از هزینه به آن معنا نیست که سازمان سینمایی روی این فیلم حق تمام و کمال دارد. حتی در صورتی‌که تمام هزینه‌های این فیلم توسط سازمان سینمایی جبران می‌شد هم باز این سازمان حق این را نداشت که یک فیلم به عنوان یک اثر فرهنگی توقیف کند. نسبت به این‌که متولی اکران نسخه غیرقانونی فیلم چه کسی یا کسانی بودند، اطلاعی ندارم و بنابراین نمی‌توان راجع به آن اظهارنظر دقیقی داشته باشم. زمانی می شود که سازنده فیلم تنها نسخه فارسی فیلمش را در اختیار وزارت ارشاد قرار داده و نسبت به نسخه غیرفارسی‌اش هیچ‌گونه تعهدی ایجاد نکرده تا به صورت قانونی از اختیارات خودش مبنی بر پخش نسخه غیرفارسی اش استفاده کند!
ساناز قنبری – محمدصادق علیزاده – گروه فرهنگ و هنر
